انواع مدل ها در معادلات ساختاری

انواع مدل ها در معادلات ساختاری

مدل اندازه گیری (Measurement model)

مدلی است که روابط بین متغیرهای مشاهده پذیر و پنهان را مورد توصیف می کند، قابلیت متغیرهای مشاهده پذیر در سنجش متغیرهای پنهان را نشان می دهند. مدل های اندازه گیری می توانند انعکاسی یا ترکیبی باشند. در واقع متغیرهای پنهان با اندازه گیری ها یا شاخص های اندازه گیری قابل مشاهده (مانند سوالات پرسشنامه) ارزیابی می شوند.

در مدل انعکاسی (reflective models) شاخص تحت تاثیر متغیرهای پنهان قرار می گیرند، در حالی که در مدل ترکیبی (formative models)، شاخص های اندازه گیری متغیر پنهان را تعریف می کنند. شاخص های انعکاسی  می توانند بجای هم بکار بروند، زیرا مفهوم در شاخص های متفاوت منعکس می شوند که این شاخص ها در شکل دهی یک موضوع مشترکی سهیم هستند.

در مدل های ترکیبی شاخص های اندازه گیری نمی توانند بجای هم بکار بروند، زیرا هر شاخص یک معنای ویژه برای متغیر پنهان دارد. به عبارت دیگر، یک تغییر در شاخص های اندازه گیری منجر به تغییر در سازه تحت مطالعه می شود.

در مدل انعکاسی، سازه پنهان مستقل از شاخص های اندازه گیری است، حتی با حذف یکی از شاخص ها، متغیر پنهان هنوز موجود است، زیرا شاخص های اندازه گیری همدیگر را پوشش می دهند و همه مفهوم مشترکی را می سنجند.

در عمل، در زمان تکامل و ایجاد بیشتر ابزارها و پرسشنامه  از رویکرد انعکاسی برای سنجش استفاده شده است.

در مقابل، در مدل های ترکیبی، سازه پنهان به تفسیر سازنده و فردی است که از آن استفاده می کند. مثال برای مدل ترکیبی، شاخص رشد انسان یک هویت مستقل نیست، بلکه آن از سه شاخص سلامت، آموزش و درآمد تشکیل می شود. هر تغییری در یکی از این مولفه ها احتمالاً نمره شاخص سلامت را تغییر می دهد.

مدل انعکاسی مبتنی بر این ایده است که متغیرهای پنهان باعث ایجاد متغیرهای اندازه گیری می شوند و خطا منجر به ناتوانی در توضیح کامل این معیارها می شوند. مثال، تعهد مشتری شاخص های اندازه گیری خاصی مانند تمایل به خرید از برند X، اطلاع دادن به دوستان درباره خرید ا ز برند X و ادامه خرید از برند X در قیمت های بالاتر ایجاد می کند. در اینجا تعهد مشتری می توانند از طریق روش های مختلفی بیان شود، با وجود اینکه فردی به دوستانش اطلاع ندهد، ولی به خرید از برند X در قیمت های بالا تمایل نشان دهد، باز هم مشتری این رفتار مشتری نشانه تعهد است.

در مقابل، رویکرد ترکیبی مبتنی بر این پیشفرض است که شاخص های اندازه گیری باعث ایجاد سازه می شوند. خطا در مدل های اندازه گیری ترکیبی، یک ناتوانی برای توضیح کامل سازه است، یعنی، فهرست شاخص ها باید جامعه باشد. برای مثال، شاخص طبقه اجتماعی ترکیبی از سطح تحصیلات، اعتبار شغلی، و درآمد است. طبقه اجتماعی این شاخص را ایجاد نمی کند، بلکه این شاخص ها هستند باعث ایجاد طبقه اجتماعی می شوند. اگر درآمد از این شاخص ها حذف کنیم، سازه را دیگر نمی توانیم شاخص طبقه اجتماعی بدانیم

در مدل ترکیبی فلش ها از شاخص های اندازه گیری (مستطیل ها) وارد متغیرهای پنهان (دایره) می شوند، در مدل انعکاسی فلش ها از متغیرهای پنهان (دایره) وارد شاخص های اندازه گیری (مستطیل ها) می شوند

رژیم غذایی یک سازه انعکاسی است که با سه سوال 1. من غذاهای سالم می خورم، 2. من غذاهای ناسالم مصرف نمی کنم و 3. من رژیم متعادلی دارم سنجیده می شود. در اینجا هر سه سوال همدیگر را پوشش می دهند، اگر یکی از این سوالات مانند سوال اول حذف بشه دو سوال دیگر می توانند رژیم غذایی بسنجند.

سلامت یک سازه ترکیبی است، زیرا سلامت ترکیبی از خواب کافی در هر شب، تمرین منظم و رژیم غذایی متعادل است و برای سنجش سلامت حتما باید این سه مولفه سنجیده شود و این ابعاد همدیگر را پوشش نمی دهند. یعنی فردی که فقط رژیم غذایی متعادل دارد، ولی خوب نمیخوابه سالم نیست.

مدل ساختاری

مدلی است که روابط بین سازه ها یا متغیرهای پنهان (دایره ها) را بررسی می کند. در واقع، فرضیه های تحقیق در پایان نامه ها یا پژوهش ها مبتنی بر روابط بین سازه ها است. وقتی می گوییم فرضیه ها تحقیق بر اساس تحلیل مسیر در معادلات ساختاری می آزماییم، دقیقاً منظور روابط بین این متغیرهای پنهان است. فرض کنید، قصد دارم رابطه بین تعهد، وفاداری و خرید مشریان یک برند را بررسی کنیم. این رابطه ها بر اساس روابط بین سه سازه یا متغیر پنهان تعهد، وفاداری و خرید آزمون می شود

مدل عمومی معادلات ساختاری

ترکیب مدل های اندازه گیری و مدل ساختاری می شود مدل عمومی معادلات ساختاری

گروه آماری دانش گستر